Mijn steun en toeverlaat en ik werden onlangs – in een tijdsbestek van amper twee weken – beiden een jaartje ouder. Om die reden trakteerden wij elkaar op – zoals ze dat tegenwoordig zo mooi zeggen – een ‘belevenis’. In onze situatie, eigenlijk de mijne, maar dat is inmiddels ook grotendeels de hare geworden, zijn nieuwe herinneringen immers het beste dat je elkaar kan geven.

Mini-cruise
En dus maakten we twee weken geleden een soort mini-cruise. Met de nadruk op mini, want dat wat wij een cruise noemden, duurde slechts een weekend. Van vrijdagmiddag tot en met zondagochtend om precies te zijn. Daarnaast zette het schip waarop we aanmonsterden niet echt de vaart erin. Sterker nog, we hebben de gehele cruise voor anker gelegen en ons met de boot geen centimeter verplaatst. Desondanks kijken we met voldoening terug op ons weekendje ‘cruisen’ op het stoomschip Rotterdam in de Rotterdamse Maashaven.

Titanic
Om in de stemming te komen, had ik enkele dagen van te voren de kaskraker ‘Titanic’ uit 1997 nog eens teruggekeken via Pathé Thuis. Daardoor kwam, geholpen door mijn soms onuitputtelijke fantasie, die waar gebeurde tragedie uit 1912 met het destijds grootste luxeschip ter wereld op de ss Rotterdam – bijna veertig jaar na de Titanic gebouwd, pakweg 40 meter kleiner dan het rampschip en 4 meter minder hoog – op sommige momenten zowaar een beetje tot leven. En ontdekte ik de parallel.

Glazen bol
Ook ik ben immers een soort Titanic, maar dan eentje met een glazen bol in de kapiteinshut. Voor mij is immers al een tijdje glashelder dat mijn boot ergens op die grote oceaan op enig moment in aanvaring zal komen met een ijsberg. Iets dat die ruim 2200 mensen die destijds de boot letterlijk niet wilden missen niet wisten. Ik weet ook dat mijn schip na die botsing zal zinken. En zo lang het kan, zal het orkest aan boord van mijn Titanic eveneens vrolijk blijven doorspelen. The show must go on, my heart will go on!

Muziek
Ook op de ss Rotterdam klonk in de ruimten waar mensen samen zijn muziek. Geen stemmige vioolmuziek zoals die door de muzikanten op de Titanic tijdens de ramp tot het laatst ten gehore werd gebracht om te voorkomen dat er paniek zou ontstaan. Nee, op de ss Rotterdam in de o zo veilige Maashaven klonken hits uit vervlogen tijden, met name van de laatste decennia. Ik hoorde, comfortabel gezeten in ‘The Captain’s Lounge’, bijvoorbeeld “Nights on Broadway” van The Beegees uit de luidsprekers schallen.

Schone schijn
Broadway, de bakermat van de theaterindustrie waar glitter, glamour en schone schijn voortdurend om voorrang strijden. Ook op de Titanic – en dan vooral op de bovenste lagen waar in principe uitsluitend de eerste klas passagiers mochten vertoeven – werd theater van hoog niveau opgevoerd en loog de elite de waarheid bij elkaar. Men deed zich er beter voor dan men was en waande zich verbonden met elkaar, mede door de minder bedeelden, die in de tweede en derde klasse op lager gelegen verdiepingen meevoeren, te minachten, veroordelen en buiten te sluiten. Die klassenmaatschappij in het klein, die er in werkelijkheid was, vormde de basis voor het fictieve verhaal van de succesvolle verfilming van de scheepsramp in 1997 met Leonardo di Caprio en Kate Winslet in de hoofdrollen.

Halt
Op de ss Rotterdam waren ook voor mijn steun en toeverlaat en ik niet alle ruimten van het schip toegankelijk.  Toen we de boot uit nieuwsgierigheid gingen verkennen, wilden we na het promenadedek het ‘upperdeck’ betreden. Daar aangekomen werd ons door een in een matrozenpak gestoken mevrouw een halt toegeroepen die ons vervolgens vriendelijk doch beleefd verzocht om weer naar beneden te gaan. Alleen wanneer je je had ingeschreven voor de rondleiding mocht je er komen. Jammer dat ruim honderd jaar na dato – om geheel andere redenen weliswaar – ook op deze Titanic in het klein sommige plekken ongezien blijven voor een deel van de gasten.

Rijken en welgestelden
Het grootste gedeelte van de Titanic was ingericht voor de eerste klas. De passagiers van dit deel, voornamelijk rijken en welgestelden, konden onder andere gebruik maken van een fitnessruimte, een rooksalon, een bibliotheek, een café en een loungeruimte. Daarnaast beschikte de eerste klas over twee restaurants. Opvallend waren het grote trappenhuis in de eerste klasse en de drie liften die de passagiers tussen de verschillende verdiepingen vervoerden. De grote buitengedeelten lagen aan weerszijden van de promenadedekken en aan het voorste gedeelte van het schip.

Derde klas voor ‘het volk’
Voor de tweede en derde klas was veel minder ruimte gereserveerd. De tweede klas had nog wel de beschikking over een eigen lift en een eetzaal. Als buitenverblijf diende het achtergedeelte van het sloependek en het twee etages lager gelegen brugdek. De derde klas daarentegen beschikte alleen over een zit- en rookruimte en een open ruimte in de boeg. De eetzaal bevond zich diep onder in het schip en was onderverdeeld met waterdichte schotten. Aan alles was duidelijk te zien dat de derde klas voor ‘het volk’ was…

Ship of dreams
Jack Dawson is zo’n sloeber die dankzij een gelukkige hand tijdens het pokeren samen met een vriend een ticket voor de derde klas weet te bemachtigen voor de eerste afvaart van ‘the ship of dreams’. Hij raakt bij toeval in contact met Rose DeWitt Bukater – reizigster eerste klas – die samen met haar moeder en haar verloofde Caledon Hockley, de zoon van een staalmagnaat, aan boord is gegaan. Het huwelijk van Rose met Hockley is gearrangeerd: door de trouwpartij hoopt de verarmde familie de DeWitt Bukaters weer wat rijker te worden. Rose is doodongelukkig, ze ziet op tegen het huwelijk met een man waar ze niet van houdt en een leven dat geheel door anderen wordt bepaald.

Afkomst
Jack en Rose ontmoeten elkaar op de eerste avond wanneer Rose een eind aan haar leven wil maken door overboord te springen. Jack weet dat te voorkomen waarna – Jack en Rose verzwijgen de ware toedracht en spreken van een ‘bijna ongeluk’ – hij schijnbaar voor even geduld wordt door de familie en de verloofde van Rose. Niets is minder waar. Jack is erna ‘welkom’ bij het diner van de Bukaters, maar wordt vanwege zijn afkomst niet warm onthaald.

Liefdesverhaal
Door haar kennismaking met Jack – de dagen erna zoeken ze elkaar steeds vaker op – ziet en ervaart Rose dat het leven ook leuk kan zijn en langzamerhand bloeit een verliefdheid op tussen de twee. Rose neemt vervolgens het besluit om haar verloofde Hockley voor Jack te verlaten en samen zoeken ze een plek op het kolossale schip, ver verwijderd van de jaloerse Hockley. Een reeks van spectaculaire ontwikkelingen zorgt er vervolgens voor dat het fictieve liefdesverhaal in de ruim drie uur durende speelfilm ruim baan krijgt.

IJsberg
Totdat het waar gebeurde verhaal weer de overhand krijgt. Want in dezelfde nacht dat Jack en Rose op de vlucht slaan – drie dagen na het vertrek uit Southampton – vaart de Titanic tegen een ijsberg aan. Het onzinkbaar geachte schip is hierna meteen tot zinken gedoemd, omdat vijf van de negen compartimenten lek zijn en water maken, terwijl vier het maximum is. De voorste helft van het schip – de boeg – zal door het toenemende gewicht ten onder gaan. Wie dan nog leeft – vanzelfsprekend horen Jack en Rose daarbij – móet wel naar het achterschip gaan. De lichten vallen uit en even later breekt het schip doormidden. En kort daarna zinkt ook de achtersteven. Twee uur en 40 minuten na de aanvaring gaat de Titanic roemloos ten onder en belanden honderden mensen die dan nog in leven zijn in het ijskoude water.

Uitwijkmanoeuvre
Latere theorieën suggereren dat het schip misschien beter recht op de ijsberg had kunnen varen om daarna met volle kracht achteruit te gaan. In dat geval zou de schade ook groot zijn geweest, maar waarschijnlijk niet zodanig dat het schip dan ook zou zijn gezonken. Dan immers waren niet zoveel compartimenten vol met water gelopen. Typisch gevalletje van ‘de beste stuurlui staan aan wal’. Op het moment zelf was het natuurlijk volkomen logisch dat een uitwijkmanoeuvre werd ingezet.

Overlevingskansen
Wrang is dat de reizigers uit de derde klas oververtegenwoordigd zijn als je kijkt naar het aantal dodelijke slachtoffers, ruim 1500 in totaal. Van de 429 reizigers eerste klas werd zo’n 60% gered, terwijl dat percentage 24,5% bedroeg van de 710 passagiers derde klasse. Bij de tweede klas (272 passagiers) ging het om ruim 43% geredde reizigers. De passagiers uit de derde klasse hadden o.a. een kleinere overlevingskans vanwege de slechte toegang tot de reddingssloepen. De eerste en tweede klas, waar zich de meeste sloepen bevonden, waren immers verboden terrein voor de passagiers uit de derde klas. De in het schip aanwezige verbindingen tussen de verschillende klassen waren tijdens de reis dan ook met hekken en deuren gesloten. Ook tijdens de ramp was dit het geval waardoor veel reizigers uit de derde klas, die bovendien later werden geïnformeerd over de ramp, pas op het laatste moment naar het dek konden, toen bijna alle reddingssloepen al waren vertrokken. Kortom, er werd op de Titanic duidelijk met verschillende maten gemeten.

Als een lelie op het water
Jack en Rose overleven aanvankelijk de tragedie. Ze belanden in het water en bereiken een stuk drijfhout, dat echter niet hun beider gewicht kan dragen. Jack – ‘every inch a gentleman’ – laat Rose erop liggen en blijft er zelf in het ijskoude water aan hangen. Zo wachten ze samen met de andere drenkelingen op de reddingsboten die nog volgen. In de tussentijd vraagt Jack, die inmiddels aanvoelt én weet dat hij niet zal overleven, aan Rose om te beloven dat ze tijdens haar verdere leven altijd zal doorzetten, hoe zwaar het leven ook is. Kort voordat hij sterft aan onderkoeling weet Jack dat zijn Rose als een lelie op het water blijft drijven, dus veilig is en zal overleven. En inderdaad, wanneer het levenloze lichaam van Jack naar de bodem wordt gezogen, is de redding voor haar nabij.

Rust
Die laatste uren van Jack, dobberend in die ijskoude zee, zich vastklampend aan dat drijfhout met daarop Rose, voortdurend op haar inpratend, ik zie de parallel. Ook ik wil, mijn hoofd zolang mogelijk boven water houdend, niets liever dan dat mijn dierbaren na een periode van verdriet en rouw de draad weer oppakken en daarna verder bouwen aan een hopelijk gelukkig leven. Als ik – naar mijn inschatting – het gevoel heb dat dat waarschijnlijk zal gebeuren, geeft me dat rust. Net zoals het feit dat we mijn stiekeme droom om ooit nog eens een cruise te maken bewaarheid hebben laten worden op een boot die niet vaart, mij rust heeft gegeven. Op de ss Rotterdam ben je immers altijd verzekerd van een behouden vaart…